Jan Orzelski pod koniec XVI zbudował murowany, obszerny dwór renesansowy w Runowie Krajeńskim na miejscu dawnej budowli drewnianej, która niefortunnie uległa zniszczeniu w pożarze. Nowo pobudowany obiekt wówczas nazywany zamkiem. Na północnej ścianie “zamku” zachowała się kamienna płyta, napis na niej głosi:
DOMO ANTIQUA INCENDIO ABSUMPTA IOANNES ORZELSKI CAPITANEUS COSTENSIS SIMILEM CASUM DUM CAVET SI MODO ADVERSA CAVERI POSSUNT HAS AEDES LATERICII OPERIS IGNI NON AEQUE OBNOXIAS A FUNDAMENTIS EXTRUXIT ANNO SALUTIS MDLXXXXV
co po przetłumaczeniu daje:
PONIEWAŻ POPRZEDNI DOM ZOSTAŁ ZNISZCZONY W WYNIKU POŻARU, STAROSTA KOŚCIAŃSKI JAN ORZELSKI, ABY SIĘ ZABEZPIECZYĆ PRZED PODOBNYM PRZYPADKIEM, OD PODSTAW WYBUDOWAŁ Z CEGIEŁ TEN DOM, MNIEJ NARAŻONY NA NIEBEZPIECZEŃSTWO OGNIA, ROKU PAŃSKIEGO 1595
Warto też wspomnieć, iż na początku istniały dwie tablice, niestety druga skończyła dość marnie. Mianowicie w czasach powojennych prawdopodobnie została ona wykorzystano ją jako stopień schodów do jednego z urzędów w Runowie i nie przetrwała do czasów teraźniejszych.
Pałac w Runowie Krajeńskim i jego historia
Przed budową pałacu w tym miejscu znajdował się inny pałac, należał on do dawnych posiadaczy Runowa, czyli cystersów koronowskich z Byszewa. Niestety jednak pałac ten spłoną w pożarze. Pierwsze wzmianki o spalonym obiekcie pochodzą z 1325 roku.
Rokiem 1595 hrabia Jan Orzelski postanawia na miejscu spalonego pałacu cystersów postawić swój pałac w neorenesansowym stylu. Na skutek rodzinnych koligacji pałac w Runowie Krajeńskim przechodzi we władanie rodu Działyńskich. Tutaj następuje czarna plama w historii. Plama ta rozjaśnia się dopiero w 1860 roku kiedy to pałac przechodzi pod władanie rodziny von Bethmann-Hollweg
Zarządzamy przebudowę pałacu
Ówcześni właściciele, czyli ród von Bethmann-Hollweg w roku 1860 zarządzają przebudowę ówczesnego dworu w Runowie Krajeńskim na pałac. Z pierwotnego dworu częściowo ostały się kolebkowo sklepione piwnice wraz z murami sięgającymi swą wysokością gzymsu koronującego. Podczas budowy pałacu otaczający go park otrzymał także obecny krajobrazowy charakter.
Podczas tej przebudowy dobudowano do dzisiaj górującą na pałacem wieżę zwieńczoną stożkowym dachem, oraz kolistymi wieżyczkami. Znaleziono także wspomnianą wyżej tablicę erekcyjną.
Wszelkimi pracami kierował ściągnięty z Berlina architekt Martin Gropius.
Zmiana właścicieli i powojenne zniszczenia
Rokiem 1928 pałac wraz z przyległym do niego parkiem został sprzedany państwu polskiemu. Następnym właścicielem był Wiktor Szulczewski będący prezezem wielkopolskiej izby rolniczej. Następną i ostatnią przedwojenną właścicielką była Melania Szulczewska.
W czasach wojennych w pałacu mieścił się niemiecki magazyn wojskowy, został on spalony przez wycofujących się niemców w 1945 roku. Po wojnie pałac coraz bardziej popadał w ruinę, było on pod zarządem miejscowego PGR do roku 1997. Nowy właściciel w bezpośrednim sąsiedztwie ruin wybudował hotel z restauracją.
Skromnie o architekturze.
Pałac wzniesiono na nieregularnym planie, utworzonym z dwóch łączących się ze sobą prostokątów. Rozczłonkowana budowla o różnych wysokościach była częściowo podpiwniczona. W północno-zachodnim narożniku nad pałacem góruje pięciokondygnacyjna, cylindryczna wieża z zegarem. Całość była otoczona parkiem krajobrazowym.
Źródło obrazu przedstawiającego dawny pałac:Wikipedia
Galeria
