Zamek ten wzniesiono w latach 80. XIII wieku jako jeden z pierwszych regularnych zamków konwentualnych (czyli siedziba władzy terytorialnej i rycerzy zakonnych, stanowiących jego załogę) zakonu krzyżackiego. Do czasów słynnej bitwy pod Grunwaldem na zamku mieściła się siedziba małego komturstwa.
Polski rycerz najechał Papowo, czyli historia
Po bitwie pod Grunwaldem Krzyżacy wynieśli się z zamku, (albo zostali wyniesieni :)) a zamiast nich rozgościło się tam rycerstwo polskie. Kiedy polskie wojska wycofały się z tego terenu, zlikwidowano mieszczące się tutaj komturstwo, a warownia stała się siedzibą wójta krzyżackiego. Rok później Rycerz Janusz Brzozogłowy stwierdził, że mu się ten fakt nie podoba i w roku 1411 najechał na papowski zamek, czego skutkiem były zniszczenia przedzamcza. Rokiem 1454 na zamku ponownie osiedlili się Polacy, ten stan rzeczy utrzymał się około 4 lata, po czym Krzyżacy odzyskali zamek. Polacy jednak się z tym nie pogodzili i pod wodzą Piotra z Szamotuł przeprowadziły udany szturm za zamek, który to splądrowano i spalono.
W 1466 roku Papowo zostało włączone do Królestwa Polskiego, więc na zamku po raz kolejny zasiedli Polacy, jego pierwszym starostą został Gabriel Bażyński.
Zamek był we władaniu kolejnych starostów przez około 40 lat, po tym władzę na zamku objęli biskupi chełmińscy. Użytkowali oni go aż do 1772 roku, kiedy to został im odebrany na mocy decyzji pruskiego króla Fryderyka Wielkiego, wtedy też zaczął popadać w ruinę. Los zamku przypieczętowali w XIX-wieku okoliczni mieszkańcy, który dokonali rozbiórki zamku celem pozyskania budulca.
Zamek trochu nietypowy, czyli architektura.
Co nietypowe dla krzyżackich zamków, ten wzniesiony jest z kamienia polnego, łamanego granitu i gruzu. Ściany wykonano wyjątkowo starannie, układając kamienie w taki sposób, że z zewnątrz mur ma praktycznie gładką powierzchnię. Wypełnienie przestrzeni pomiędzy większymi kamieniami wykonano z mniejszych eratyków, które zostały zalane wapienną zaprawą. Natomiast z cegieł wykonano ganek wieńczący dach domu konwentu.
Obserwując ściany zamku można dostrzec otwory maculcowe, wskazujące na stosowanie podczas budowy drewnianych rusztowań.
Zamek powstał na planie kwadratu, i jest strategicznie usytuowany na niewielkim pagórku. Składał się on z czterech podpiwniczonych skrzydeł z dwoma kondygnacjami oraz poddaszem. Przeznaczenie pomieszczeń było raczej typowe dla ówczesnej zamkowej architektury, czyli piwnice i kondygnacje przyziemne pełniły funkcje magazynowe i gospodarcze. Natomiast pierwsze piętro i wyższe mieszkalne i reprezentacyjne, poddasze zaś funkcje magazynowe i obronne. Grubsze mury w narożnikach mogą wskazywać na znajdujące się tu kiedyś niewielkie wieżyczki. Wieżyczki te z powodu niewielkiej powierzchni były do wysokości ganków były pełne, możliwe jest jednak, że ich zwieńczenie było dostępne przez schody wewnątrz zamku.
Skrzydło północne i południowe
Na północnej stronie mieści się główne skrzydło, w środku znajdowały się dwa większe pomieszczenia, natomiast na jego środku mieściła się poprzedzona szyją brama. Prawdopodobnie od wchodu znajdowała się nakryta sklepieniem krzyżowo-żebrowym kaplica, po przeciwnej stronie również sklepiony w takim samym sklepieniem refektarz.
W kaplicy od wchodu umieszczona była nisza ołtarzowa, pierwotnie razem z kaplicą pokryte były tynkami, a być może ozdobnymi polichromiami. Również obie oświetlało słońce wpadające dużymi ostrołukowymi oknami.
Skrzydło południowe dzieliło się na dwa identyczne pomieszczenia znajdujące się na piętrze.
Skrzydła wschodnie i zachodnie
Ograniczone od północy i południa krótkie wschodnie skrzydło mieściło wyłącznie jedno pomieszczenie. Zachodnie dłuższe i sięgające do południowego krańca zamku mieściło na piętrze dwa całkiem zbliżone pomieszczenia. Pomieszczenia te były pozbawione okien, możliwe więc, że przechowywano tutaj sprzęty kuchenne oraz żywność. Natomiast na jego parterze mieściła się kuchnia, stwierdzono to po resztkach komina o wielkości 3,6m na 4,3m.
Pomieszczenia komtura i reszta
Prawdopodobnie w południowym i wschodnim skrzydle mieściło się dormitorium i pomieszczenia komtura. Na wszystkich kondygnacjach układ pomieszczeń był analogiczny, tak samo prawie każde pomieszczenie posiadało sklepienie krzyżowe, a niektóre kolebkowe.
Kwadratowy dziedziniec o boku 18m był otoczony krużgankami, które to zapełniały komunikację pomiędzy poszczególnymi pomieszczeniami. Były one częściowo murowane, jednak bez sklepień oraz z drewnianymi chodnikami.
W północno-zachodnim narożniku dziedzińca odkryto piwnicę, kiedyś były one dostępne przez klatki schodowe w formie szyi. W piwnicy tej mieścił się piec typu hypocastum, służący do ogrzewania zamkowych komnat ciepłym powietrzem. Nie wiadomo natomiast, gdzie znajdowało się gdanisko zamku, przypuszcza się, że przy zachodnim skrzydle, gdzie znajdował się kamienny wspornik.
Główny zamek nie posiadał wydzielającego parcham muru (tutaj mój wpis wyjaśniający w swej treści tematykę parchamu), lecz istnieje możliwość, że krawędzie wzgórza wzmocniono częstokołem.
Tylko od północy znajdował się mur zewnętrzny, dochodził on do przedbramia domu konwentu. Od północy oraz wschodu do zamku głównego przylegały zabudowania gospodarcze, czyli przedzamcze. Było one obwiedzione grubym na 1,3 metra murem wraz z fosą. Fosa ta nie oddzielała jednak domu konwentu i przedzamcza, miejsca te dzieliła jedynie wspomniana wcześniej szyja bramna i mur.
Przy północnym murze wniesiono szeroki na 9 metrów podpiwniczony budynek gospodarczy.
Stan na dziś
W dzisiejszych czasach można podziwiać ściany obwodowe skrzydła północnego, zachodniego, oraz fragmenty przedbramia. Próbę czasu najlepiej zniosło skrzydło północne, mieszczące niegdyś kaplicę i kapitularz. Dostęp do zamku jest dość łatwy, o ile chcemy go pooglądać z zewnątrz, pooglądanie wewnętrzna zamku wymaga pokonania ogrodzenia, za pomocą teoretycznie zamkniętej furteczki.
Więcej zdjęć
Kliknij aby powiększyć
